os trasnos

Na mitoloxía galega existen uns seres fantásticos chamados trasnos . Son seres ou espíritos domésticos sen forma determinada que poden adoptar incluso a dun animal. Non son seres maléficos; cóntanse lendas nas que estes seres colaboran nos labores do fogar sen que isto impida que se burlen da xente que habita a casa. Burlanse dos humas agochando cousas e producindolles pesadelos e calquera outro tipo de "trasnadas" semellantes, chegando en ocasions a cambiar de vivenda acompañando á familia que fai a mudanza.
Nalgúns conxuros, como é o caso do conxuro da queimada, aparece reflectida a figura do trasno como un ser non desexable, que será quemado na lume xunto coas meigas (bruxas), diaños e demos.

Nestas terras de meigas, o trasno recibe varios apelativos segundo a que se dedique. Así, por exemplo, recibe o nome de tardo de dedicarse a absorber a enerxía vital dos que dormen; trasno, de dedicarse aos quefaceres propios dos seus conxéneres, ou sexa, a revolver a casa e facer desaparecer obxectos; Xas, se non fai ningunha das cousas antes ditas, senón todo o contrario; Meniñeiro, se protexe e divirte aos nenos, ou diaño burlón, se fai trasnadas polos camiños ou os montes.

Nalgúns lugares de Galiza séguese asociando o duende ao demo, e pensan que este corre pola noite en busca de fiestras mal pechadas para fuxir. Para impedirlle pasar, poñen xunto a eles un prato de millo, pois no momento que o verte ou espalla vaise a outra parte e non volve a aparecer. O demo é tan popular que recebe en galego varios nomes, segundo as zonas, culpándoselle dos sucesos aparentemente inexplicabeis que ocorren (é cousa do demo), por iso no só o trasno sería un demo, senón tamén o abelurio, cachano, demiño, democho, demóncaro, demontre, diaño, déngaro, perello, perete, rabeno, rabudo, demachiño, resalgario, zuncras, sucio, etc.

En Galiza, coma tamén ocorre en Cantabria, o trasno non ten á man burato algún que lle impida reunir os grans de millo que teña derramado, pois, segundo M. Murguía, gústalle contar os grans un a un, mais en canto pasa de cen trabúcase, comeza outra vez, trabúcase outra vez e acaba por se aburrir. Nunca son malignos, aínda que si moi rebuldeiro, mais non hai que confundilos con aqueles que infunden entre as xentes o que chaman o tangaraño, coa súa individualidade propia, xa que se trata dun duende vampirizante. Respecto ao seu aspecto físico, parece ser que son moi parellos aos asturianos e que lles gusta transformarse con moita frecuencia en animais, pero só cando actúan fóra dos límites da casa.

Cóntase que, unha tarde de frío, levaron a un deles en forma de cordeiro branco e, ao entrar na cuadra, os demais animais, ovellas e cabras, golpearon nerviosos o chan coas patas. Ao día seguinte, ao abrir a porta da cuadra, saíu correndo das fincas con tal rapidez que se deron conta entón que colleran a un trasno (ou a un diaño, dirán outros).

A identificación do trasno co diaño burleiro, ou "diablillo burlón", como xa dixemos é algo moi habitual, e da mesma opinión é o folclorista Luis Moure, que lle atribúe as mesmas facultades transformistas que posúe aquel e as súas mesmas anécdotas, como a de adoptar a forma de burro e alongarse cando alguén o monta.

En Galiza, o trasno está tan presente na nosa cultura popular que son moi famosos os seguintes ditos: Anda facendo trasnadas ou é un trasno, cando sinalan a alguén que non para de facer trasnadas. Outras frases populares e de uso corrente son: Anda feito un trasno, aplicada á persoa que anda soa polos camiños, Seica anda o trasno comigo, dito por aquela persoa á que todo lle sae ao revés de coma o planeara, ter o trasno no corpo, ou o refrán: Nunca se farta o trasno de facer trasnadas.